Гимн Монголии

Госуда́рственный гимн Монго́лии (монг. Монгол Улсын төрийн дуулал?, ᠮᠣᠩᠭᠣᠯ
ᠤᠯᠤᠰ ᠤᠨ
ᠲᠥᠷᠥ ᠶᠢᠨ
ᠳᠠᠭᠤᠯᠠᠯ?) является одним из главных официальных государственных символов Монголии, наряду с флагом и гербом.

Государственный гимн Монголии
монг. монгол Улсын төрийн дуулал

Стела с выгравированными на ней словами и мелодией гимна (площадь Чингисхана, Улан-Батор)
Автор слов Цэндийн Дамдинсурэн
Композитор Билэгийн Дамдинсурэн; Лувсанжамбын Мурдорж
Страна  Монголия
Утверждён 1961

Гимн Монголии

История

Первым гимном независимой Монголии в XX веке стала народная протяжная песня Зуун лангийн жороо луус, приобретшая этот статус после того, как премьер-министр Намнансурэн вернулся из дипломатической поездки в Санкт-Петербург, где впервые услышал европейскую церемониальную музыку во время одного из официальных приёмов. Вернувшись в Монголию, он привёз с собой некоторые музыкальные инструменты, а также обученных игре на музыкальных инструментах солдат, которые показали своё умение Богдо-гэгэну. Он изъявил желание, чтобы в Монголии тоже был государственный гимн, и сообщил об этом в Россию. Музыку для текста гимна сочинил дирижёр Мариинского театра А. В. Кадлец, использовав для её написания этнографический музыкальный материал, предоставленный российским Восточным институтом.[1]

Первый гимн Монголии использовался в 1924—1950 годах, второй — в 1950—1962 годах, третий — в 1962—1991 годах. Со времени демократической революции 1991 года в употребление вновь введён гимн 1950 года, из которого исключён второй куплет, прославлявший Ленина, Сталина, Сухэ-Батора и Чойбалсана. 11 июня 2006 года Великим государственным хуралом было принято решение в связи с празднованием 800-летия основания Монгольской империи включить в текст упоминания о Чингисхане.

Современный вариант гимна

Оригинал

Дархан манай тусгаар Улс
Даяар Монголын ариун голомт
Далай их дээдсийн гэгээн үйлс
Дандаа энхжин, үүрд мөнхжинө

Хамаг дэлхийн шударга улстай
Хамтран нэгдсэн эвээ бэхжүүлж
Хатан зориг бүхий л чадлаараа
Хайртай Монгол орноо мандуулъя

Өндөр төрийн минь сүлд ивээж
Өргөн түмний минь заяа түшиж
Үндэс язгуур, хэл, соёлоо
Үрийн үрдээ өвлөн бадраая

Эрэлхэг Монголын золтой ардууд
Эрх чөлөө жаргалыг эдлэв
Жаргалын түлхүүр, хөгжлийн тулгуур
Жавхлант манай орон мандтугай

Перевод

Наша нерушимая независимая страна —
Святой очаг всех монголов,
Океан священных деяний предков
Да будет длиться вечно.

С праведными странами всего мира
Совместно да будем крепить наше достояние.
С крепостью и отвагой, всеми силами
Да будем развивать любимую Монголию.

Наш высокий государственный стяг храня,
Многочисленного народа нашего судьбу смиряя,
Наши корни, язык и культуру
Наследуя, да возвеличим.

Славные народы отважной Монголии
Наделены счастьем свободы.
Ключ к счастью, столп развития, —
Наша величественная страна да процветает.

Традиционное письмо

ᠳᠠᠷᠬᠠᠨ ᠮᠠᠨᠠᠶ ᠲᠤᠰᠠᠭᠠᠷ ᠤᠯᠥᠰ
ᠳᠠᠶᠠᠭᠠᠷ ᠮᠤᠩᠭᠣᠯ ᠤᠨ ᠠᠷᠢᠭᠤᠨ ᠭᠤᠯᠤᠮᠲᠠ
ᠳᠠᠯᠠᠢ ᠶᠡᠬᠡ ᠳᠡᠭᠡᠳᠦᠰ ᠤᠨ ᠭᠡᠭᠡᠨ ᠦᠢᠯᠡᠰ
ᠳᠠᠩᠳᠠ ᠡ᠊ᠩᠬᠡᠵᠢᠵᠦ᠂ ᠡᠭᠦᠷᠢᠳᠡ ᠮᠦᠩᠬᠡᠵᠢᠨ᠎ᠠ᠃

ᠬᠠᠮᠤᠭ ᠳᠡᠯᠡᠭᠡᠢ ᠢᠨ ᠰᠢᠳᠤᠷᠭᠤ ᠤᠯᠤᠰ ᠲᠠᠢ
ᠬᠠᠮᠲᠤᠷᠠᠨ ᠨᠢᠭᠡᠳᠦᠭᠰᠡᠨ ᠡᠪ ᠢᠶᠡᠨ ᠪᠡᠬᠢᠵᠢᠭᠦᠯᠵᠦ
ᠬᠠᠲᠤᠨ ᠵᠤᠷᠢᠭ ᠪᠦᠬᠦᠶᠢᠯᠠ ᠴᠢᠳᠠᠯ ᠢᠶᠠᠷ ᠢᠶᠠᠨ
ᠬᠠᠢᠢᠷᠠᠲᠠᠢ ᠮᠣᠩᠭᠤᠯ ᠤᠷᠤᠨ ᠢᠶᠠᠨ ᠮᠠᠨᠳᠤᠭᠤᠯᠤᠢ᠎ᠠ᠃

ᠦᠨᠳᠦᠷ ᠲᠦᠷᠦ ᠢᠨ ᠮᠢᠨᠢ ᠰᠦᠯᠳᠡ ᠢᠪᠡᠭᠡᠵᠦ
ᠦᠷᠭᠡᠨ ᠲᠦᠮᠡᠨ ᠦ ᠮᠢᠨᠢ ᠵᠠᠶᠠᠭ᠎ᠠ ᠲᠦᠰᠢᠵᠦ
ᠦᠨᠳᠦᠰᠦ ᠢᠵᠠᠭᠤᠷ᠂ ᠬᠡᠯᠡ᠂ ᠰᠤᠶᠤᠯ ᠢᠶᠠᠨ
ᠦᠷ᠎ᠡ ᠢᠨ ᠦᠷ᠎ᠡ ᠋ᠳ᠋ᠡᠭᠡᠨ ᠦᠪᠯᠡᠨ ᠪᠠᠳᠠᠷᠠᠭᠠᠶ᠎ᠠ᠃

ᠡᠷᠡᠯᠬᠡᠭ᠌ ᠮᠣᠩᠭᠤᠯ  ᠤᠨ ᠵᠤᠯ ᠲᠠᠢ ᠠᠷᠠᠳ ᠦᠳ
ᠡᠷᠬᠡ ᠴᠢᠯᠦᠭᠡ ᠵᠢᠷᠭᠠᠯ ᠢ ᠡᠳ᠋ᠯᠡᠪᠡ
ᠵᠢᠷᠭᠠᠯ ᠤᠨ ᠲᠦᠯᠬᠢᠭᠦᠷ᠂ ᠬᠦᠭ᠍ᠵᠢᠯ  ᠦᠨ ᠲᠤᠯᠭᠠᠭᠤᠷᠢ
ᠵᠢᠪᠬᠤᠯᠠᠩᠲᠤ ᠮᠠᠨᠠᠶ ᠤᠷᠤᠨ ᠮᠠᠨᠳᠤᠲᠤᠭᠠᠢ᠅

1991—2006
Дархан манай хувьсгалт улс
Даяар монголын ариун голомт
Дайсны хөлд хэзээ ч орохгүй
Дандаа энхжин үүрд мөнxжинө
Хамаг дэлхийн шударга улстай
Хамтран нэгдсэн эгнээг бэхжүүлж
Хатан зориг, бүхий л чадлаараа
Хайртай Монгол орноо мандуулъя
Зоригт Монголын золтой ардууд
Зовлонг тонилгож, жаргалыг эдлэв
Жаргалын түлхүүр, хөгжлийн тулгуур
Жавхлант манай орон мандтугай
Хамаг дэлхийн шударга улстай
Хамтран нэгдсэн эгнээг бэхжүүлж
Хатан зориг, бүхий л чадлаараа
Хайртай Монгол орноо мандуулъя

1961—1992
оригинал перевод
Урьдын бэрх дарлалыг устгаж
Ардын эрх жаргалыг тогтоож
Бүх нийтийн зоригийг илтгэсэн
Бүгд Найрамдах Улсаа байгуулсан
Сайхан Монголын цэлгэр орон
Саруул хөгжлийн дэлгэр гүрэн
Үеийн үед энхжин бадартугай
Үүрдийн үүрд батжин мандтугай
Ачит нам алсыг гийгүүлж
Хүчит түмэн улсыг хөгжүүлж
Бууршгүй зүтгэл дүүрэн хөвчилсөн
Цуцашгүй тэмцэл түүхийг товчилсон
Сайхан Монголын цэлгэр орон
Саруул хөгжлийн дэлгэр гүрэн
Үеийн үед энхжин бадартугай
Үүрдийн үүрд батжин мандтугай
Зөвлөлт оронтой заяа холбож
Дэвшилт олонтой санаа нийлж
Хандах зүгийг бахтай барьсан
Мандах коммунизмыг цогтой зорьсон
Сайхан Монголын цэлгэр орон
Саруул хөгжлийн дэлгэр гүрэн
Үеийн үед энхжин бадартугай
Үүрдийн үүрд батжин мандтугай
Преодолев прежние неустройства,
Устроив права и счастье народа,
Отвагой и смелостью каждого
Основали народную республику.
Прекрасная монгольская страна,
Пространная держава развития,
Во веки веков цвети и расти,
Вечно укрепляйся и процветай.
Благодетельной партии взор
Развивает сильное народное государство.
Неколебимая воля и сила пребывают,
Непрестанная борьба историю укорачивает.
Прекрасная монгольская страна,
Пространная держава развития,
Во веки веков цвети и расти,
Вечно укрепляйся и процветай.
Деля судьбу с Советской страной,
В согласии с передовыми странами
Чётко следую общему направлению
Смело идём к славному коммунизму.
Прекрасная монгольская страна,
Пространная держава развития,
Во веки веков цвети и расти,
Вечно укрепляйся и процветай.

1950—1961
Дархан манай хувьсгалт улс
Даяар Монголын ариун голомт
Дайсны хөлд хэзээ ч орохгүй
Дандаа энхжиж үүрд мөнхжинө.
припев
Хамаг дэлхийн шударга улстай
Хамтран нэгдсэн эгнээг бэхжүүлж
Хатан зориг, бүхий чадлаар
Хайрт Монгол орноо мандуулья.
Ачит Ленин, Сталины заасан
Ардын чөлөө, жаргалын замаар
Агуу Монгол орноо удирдсан
Ачит Сүхбаатар, Чойбалсан.
припев
Зоригт Монголын золтой ардууд
Зовлонг тонилгож, жаргалыг эдлэв.
Жаргалын түлхүүр, хөгжлийн тулгуур
Жавхлант манай орон мандтугай.
припев

1924—1950
Бүх дэлхийн ард түмэнд
Бүрэн эрхийг олгогч интернационал
Бүдүүлэг ядуу ард түмнийг
Гэгээнээр удирдагч интернационал
Хамаг дэлхийн ядуу ардыг
Харанхуйгаар мөлжигч харгисуудыг
Хашин арилгахаар эсэргүүцсэн
Хасын замтай интернационал
Гэмгүй суусан орчлонг
Гэмтүүлэн дарлагч капиталтанг
Хийсгэн арилгахаар эсэргүүцсэн
Гэгээн мөртэй интернационал
Гайхамшигт жавхлант улаан тугаар
Газрын бөмбөрцгийг бүрхээд
Гал усны гашуун зовлонгоос гэтэлгэгч
Гайхамшигт гуравдугаар интернационал
Дорно өрнийн олон тив дэх
Доромжлогдсон дарлагдсан ард түмэн
Даруйхан бүгдээрээ босоцгоож
Догшин харгисуудыг дарцгаагтун
Баялаг ноёдуудын эрх мэдэлд
Балбагдан дарлагдсан ард түмэн
Багын хайран наснаасаа
Үйлдвэрт зүтгэсэн ард түмэн
Эдгээр олон зовлонтон нар
Эв хамтын интернационалд нэгдэж
Эрчимтэй ангийн чанарыг баримтлан
Эзэрхэг баячуудыг эсэргүүцье
Жаргалант байдлыг зохион чадагч
Жавхлант туг юугаа байгуулсан
Журамт эв хамт намуудын
Журам холбоот интернационал
Гэгээн тунгалаг эрдэм соёлоор
Дөрвөн зүгтээ цэцэг дэлгэж
Гэрэлт нарны эрдэнийн туяагаар
Ертөнц дахиныг гийгүүлэх болтугай
Энэхүү дэлхийн ард түмнийг
Эрхбиш нэгтгэх зорилготой
Эв хамтын гуравдугаар интернационал
Үүрд наран мэт мандах болтугай

Гимн Богд-ханской Монголии (1911—1924)

Зуун лангийн жороо луус[2]

Зуун лангийн жороо луусыг
Жуузан дундаа хөлөглөв өө хө
Зуугаас залсан Богд ламыгаа
Зонховын ширээнд залав аа хө
Мөнгөн амтай бүрээ бишгүүрийг
Мөрөн дундаа хангинуулав аа хө
Мөнх настай Богд ламыгаа
Мөргөлийнхөө ширээнд залав аа хө
Алтан амтай бүрээ бишгүүрээ
Ар мөрөндөө хангинуулав аа хө
Ачлал болсон Богд ламыгаа
Авралын ширээнд залав аа хө
Традиционное письмо

ᠵᠠᠭᠤᠨ ᠯᠠᠩ ᠤᠨ ᠵᠢᠷᠤᠭ᠎ᠠ ᠯᠠᠤᠰ ᠢ
ᠵᠢᠤᠵᠠᠨ ᠳᠤᠮᠳᠠ ᠪᠠᠨ ᠬᠥᠯᠭᠡᠯᠡᠪᠡ ᠡ ᠬᠥ
ᠵᠤᠤᠭ᠎ᠠ ᠠᠴᠠ ᠵᠠᠯᠠᠭᠰᠠᠨ ᠪᠣᠭᠳᠠ ᠯᠠᠮ᠎ᠠ ᠶᠢ ᠪᠠᠨ
ᠵᠣᠩᠬᠣᠪ ᠤᠨ ᠰᠢᠷᠡᠭᠡᠨ ᠳᠦ ᠵᠠᠯᠠᠪᠠ ᠠ ᠬᠥ

ᠮᠥᠩᠭᠥᠨ ᠠᠮᠠ ᠲᠠᠢ ᠪᠦᠷᠢᠶ᠎ᠡ ᠪᠢᠰᠬᠢᠭᠦᠷ ᠢ
ᠮᠥᠷᠡᠨ ᠳᠤᠮᠳᠠ ᠪᠠᠨ ᠬᠠᠩᠭᠢᠨᠠᠭᠤᠯᠪᠠ ᠠ ᠬᠥ
ᠮᠥᠩᠬᠡ ᠨᠠᠰᠤ ᠲᠠᠢ ᠪᠣᠭᠳᠠ ᠯᠠᠮ᠎ᠠ ᠶᠢ ᠪᠠᠨ
ᠮᠥᠷᠭᠥᠯ ᠦᠨ ᠢᠶᠡᠨ ᠰᠢᠷᠡᠭᠡᠨ ᠳᠦ ᠵᠠᠯᠠᠪᠠ ᠠ ᠬᠥ

ᠠᠯᠲᠠᠨ ᠠᠮᠠ ᠲᠠᠢ ᠪᠦᠷᠢᠶ᠎ᠡ ᠪᠢᠰᠬᠢᠭᠦᠷ ᠢᠶᠡᠨ
ᠠᠷᠤ ᠮᠥᠷᠦᠨ ᠳᠦ ᠪᠡᠨ ᠬᠠᠩᠭᠢᠨᠠᠭᠤᠯᠪᠠ ᠠ ᠬᠥ
ᠠᠴᠢᠯᠠᠯ ᠪᠣᠯᠤᠭᠰᠠᠨ ᠪᠣᠭᠳᠠ ᠯᠠᠮ᠎ᠠ ᠶᠢ ᠪᠠᠨ
ᠠᠪᠤᠷᠠᠯ ᠤᠨ ᠰᠢᠷᠡᠭᠡᠨ ᠳᠦ ᠵᠠᠯᠠᠪᠠ ᠠ ᠬᠥ

Гимн Чингисханской государственности (XIII—XX века)

Эртний сайхан ерөөл[3]

Эртний сайхан ерөөлөөр
Энэ сайхан оронд нь
Эзэн Богд Чингис хааныхаа
Язгууран ээц бүрдвээ хөө

Тэнгэр мэт заяатай
Тэгш таван оюунтай
Тэнүүн уужим зарлигтай
Тэнгэрийн минь үр сад билээ

Олон одны дундаас
Сарны гэрэл тодорхой
Олон хүмүүний дундаас
Яндар мэт чимэгтэй

Сүмбэр уулын оройгоос
Сүндэрлэж цацраад
Сүр жавхлан дэлгэрээд
Сүлд нь бат болтугай

Хамаг номын рашааныг
Ханахын чинээгээр хүртээд
Хаан эзэн Чингисийн өмнө
Хамт бүгдээрээ жаргая

Традиционное письмо

ᠡᠷᠲᠡᠨ ᠦ ᠰᠠᠶᠢᠬᠠᠨ ᠢᠷᠦᠭᠡᠯ ᠢᠶᠡᠷ
ᠡᠨᠡ ᠰᠠᠶᠢᠬᠠᠨ ᠣᠷᠣᠨ ᠳᠤ ᠨᠢ
ᠡᠵᠡᠨ ᠪᠣᠭᠳᠠ ᠴᠢᠩᠭᠢᠰ ᠬᠠᠭᠠᠨ ᠤ ᠪᠠᠨ
ᠢᠵᠠᠭᠤᠷᠠᠨ ᠡᠭᠡᠴᠡ ᠪᠦᠷᠢᠳᠪᠡ ᠬᠥ᠋

ᠲᠩᠷᠢ ᠮᠡᠲᠦ ᠵᠠᠶᠠᠭ᠎ᠠ ᠲᠠᠢ
ᠲᠡᠭᠰᠢ ᠲᠠᠪᠤᠨ ᠣᠶᠤᠨ ᠲᠠᠢ
ᠲᠡᠨᠢᠭᠦᠨ ᠠᠭᠤᠵᠢᠮ ᠵᠠᠷᠯᠢᠭ ᠲᠠᠢ
ᠲᠩᠷᠢ ᠶᠢᠨ ᠮᠢᠨᠢ ᠦᠷ᠎ᠡ ᠰᠠᠳᠠ ᠪᠢᠯᠡ

ᠣᠯᠠᠨ ᠣᠳᠣᠨ ᠤ ᠳᠤᠮᠳᠠ ᠠᠴᠠ
ᠰᠠᠷᠠᠨ ᠤ ᠭᠡᠷᠡᠯ ᠲᠣᠳᠣᠷᠬᠠᠢ
ᠣᠯᠠᠨ ᠬᠥᠮᠥᠨ ᠦ ᠳᠤᠮᠳᠠ ᠠᠴᠠ
ᠶᠠᠨᠳᠠᠷ᠎ᠠ ᠮᠡᠲᠦ ᠴᠢᠮᠡᠭ ᠲᠡᠢ

ᠰᠦᠮᠪᠦᠷ ᠠᠭᠤᠯᠠ ᠶᠢᠨ ᠣᠷᠣᠢ ᠠᠴᠠ
ᠰᠦᠨᠳᠡᠷᠯᠡᠵᠦ ᠰᠠᠴᠤᠷᠠᠭᠠᠳ
ᠰᠦᠷ ᠵᠢᠪᠬᠤᠯᠠᠩ ᠳᠡᠯᠭᠡᠷᠡᠭᠡᠳ
ᠰᠦᠯᠳᠡ ᠨᠢ ᠪᠠᠲᠤ ᠪᠣᠯᠲᠤᠭᠠᠢ

ᠬᠠᠮᠤᠭ ᠨᠣᠮ ᠤᠨ ᠷᠠᠰᠢᠶᠠᠨ ᠢ
ᠬᠠᠨᠬᠤ ᠶᠢᠨ ᠴᠢᠨᠡᠭᠡ ᠪᠡᠷ ᠬᠦᠷᠲᠡᠭᠡᠳ
ᠬᠠᠭᠠᠨ ᠡᠵᠡᠨ ᠴᠢᠩᠭᠢᠰ ᠦᠨ ᠡᠮᠦᠨ᠎ᠡ
ᠬᠠᠮᠲᠤ ᠪᠥᠭᠥᠳᠡᠭᠡᠷ ᠢᠶᠡᠨ ᠵᠢᠷᠭᠠᠶ᠎ᠠ

Примечания
  1. Зуун лангийн жороо луус Архивная копия от 13 ноября 2014 на Wayback Machine
  2. xyyr.mn Архивная копия от 5 ноября 2014 на Wayback Machine
  3. urlag.mn

Ссылки
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.