Якутские имена
Когда якуты и другие народы населявшие данную территорию принимали православие, под русским влиянием среди якутов распространилась христианская ономастика, почти полностью вытеснив дохристианские якутские имена [кто?] . В литературных произведениях и обиходе распространены якутизированные варианты христианских имен[1]
Мужские имена: Ньукулай (Николай) , Былаадьык — Владик, Уйбаан — Иван, Лэгэнтэй — Иннокентий, Дьөгүөр — Егор, Охонооһой — Афанасий, Киргиэлей — Григорий, Сүөдэр — Федор, Бүөтүр — Петр, Былатыан — Платон, Байбал — Павел, Мэхээлэ — Михаил, Маппыай — Матвей, Сэмэн — Семён, Дьаакып — Яков, Хабырыылла — Гавриил, Хабырыыс — Гаврил, Микиитэ — Никита, Арамаан — Роман, Миитэрэй — Дмитрий, Баhылай - Василий
Женские имена: Натааhа - Наталья, Маарыйа — Мария, Балааҕыйа — Пелагея, Боккуойа — Прасковья, Өлөөнө — Елена, Огдооччүйа — Евдокия, Ааныс — Анна, Мотуруона — Матрена, Сүокүччэ — Фекла, Өкүлүүнэ — Акулина, Өрүүнэ — Ирина и т. п. В 2012 году законодательно приняты обозначения отцовства в общегражданском паспорте[2]: уола — сын (-вич), кыыһа — дочь (-вна). К примеру: 1.Уйбаан(отец) уола Алампа(сын) — Анемподист Иванович
2.Арамаан(отец) кыыһа Маарыйа(дочь) — Мария Романовна
Личные имена
Традиционные личные имена обычно имеют буквальное значение (названия животных, растений, других объектов природы). В прошлом был распространён обычай давать ребёнку «отвратительное» имя, дабы отпугнуть злых духов — известный и у других народов языческий обычай. Однако в последнее время[когда?] традиционные имена стали пользоваться популярностью у якутского населения.
Якуты всегда очень серьезно относились к выбору имени новорожденному. Они считали, что в имени человека заключена могучая сила, которая может защитить ребенка от недругов и болезней, наделить его положительными качествами. Родители называли детей Саргылана (счастье), Кытаанах (крепкий), Ордук (лучший), Бэрт (доблестный) в надежде на то, что духи услышат их пожелания и помогут детям соответствовать своим именам. Якутские имена мальчиков и девочек часто образовывались от названий сильных, ловких зверей и птиц, призванных «поделиться» своими навыками с детьми – Бёрё (волк), Мохсогол (сокол), Хотой (орел).
Женские
- Айаана — Аяна "путь и дорога"
- Айгылаана — Айгылана (изобретательница)
- Айлаана — Айлана
- Айталыына — Айталина "светлая и лучшая"
- Айхаана — Айхана
- Айархаана - Аярхана
- Айыы Куо — Айико "святая красавица"
- Айыына — Айина "светлая"
- Алаайа — Алая
- Алгыстаана — Алгистана
- Алдаана/Алтаана — Алдана/Алтана "медная"
- Амаана — Амана "улыбочка"
- Арчыына — Арчына
- Байаана — Баяна
- Барахсаана — Барахсана "бедная"
- Биэбэй Куо — Бебэйко "красивая голубица"
- Биэбэй Айыы Куо — Бебэйико "белая яркая и красивая голубица"
- Дайаана — Даяна "летящая воздушка"
- Дойдууна — Дойдуна
- Илүньах — Илюнях
- Качага — Качага
- Куо Куобахайа — Кокобахая "заячья красавица"
- Күбэйэ — Кюбэе
- Күндүүнэ — Кюндюне
- Күн — Кюн "солнце"
- Күн Сардаҥа — Кюн Сардана "лучик солнца"
- Күннэй — Кюнней "солнышка"
- Күөрэгэй — Кёрегей "жавороночка"
- Кыдаана — Кидана "снежная и лёдная снегурочка"
- Кыйаара — Кияра (даль, высь, необъятность.)
- Кыталыына — Киталина "стерхушка"
- Кэскилээнэ — Кэскилене "модная красавица"
- Кэрэчээнэ — Кэрэчене "прекрасная"
- Мичийэ — Мичие "радостная улыбочка"
- Намыйа — Намия
- Намыына — Намина
- Нарыйаана — Нарияна "нежная"
- Ньургуйаана — Ньургуяна "прострел"
- Ньургустаана — Ньургустана "прострел стоянка"
- Ньургуhуна — Ньургугуна "подснежничка/прострел"
- Сааскыйа — Саския
- Сайаана — Саяна
- Сайаара — Саяра
- Сайдыына — Сайдина
- Саймыына — Саймина
- Сайнаара — Сайнара "идея красота"
- Сайсаары — Сайсари "красота Сайсары"
- Сайыына — Сайина "леточка"
- Самаана — Самана
- Санаайа — Саная
- Сандаара — Сандара "сияночка"
- Саргылаана — Саргылана "луч"
- Сарыада — Сарыяда
- Сардаана — Сардана "цветочка"
- Сардаҥа — Сарданга или Сардана "лучик"
- Сахаайа — Сахая "свободная якутянка/красотка"
- Сахайаана — Сахаяна "свободная якутночка/девочка"
- Сыралыма — Сералима
- Талбаана — Талбана
- Туйаара — Туяра "воздушка"
- Туйаарыма — Туярима "мягкая и лёгкая воздушка"
- Туйаарыма Куо — Туяримако "мягкая воздушная красавица"
- Туйгууна — Туйгуна "успешная касавица"
- Туллуктаана — Туллуктана
- Тупсууна — Тупсуна
- Тускулаана — Тускулана "будущая и модная красавица"
- Тэбийа — Тэбия
- Уйгууна — Уйгуна "богатая"
- Уйгулаана — Уйгулана "богатая"
- Умсуура — Умсура
- Уруйдаана — Уруйдана
- Ypүмэччи — Юрюмеччи
- Хаарчаана — Харчана "снегурочка"
- Хаачылаана — Хачылана
- Хатыына/Хотууна — Хатина/Хотуна "госпожа"
- Чогуйаа — Чогуя
- Чөмчүүнэ — Чёмчюнэ
- Чэлгийээнэ — Челгиенэ
- Чэмэлиинэ — Чемелинэ
- Чыбылла — Чибила
- Ыйдаҥа-Ыйданга или Ийдана "Луна"
Мужские
- Айаал — Аял "изобретатель"
- Айаан — Аян "судебный и дальний путь"
- Айантай — Аяндай "сторонник"
- Айастаан — Аястан "бодрость"
- Айатаасан — Аятасан "вечный друг"
- Айгылаан — созидатель, изобретатель, благополучный, полная чаша
- Айдар — Айдар "спартак"
- Айдархан — Айдарган "кузнечика"
- Айдын — Айдын "чистая судьба"
- Айнаан — Айнан "большая судьба"
- Айтал — Айтал "судьба путешествия" (Ай(создавай)+Тал(выбирай)=Айтал)
- Айтаас — Айтас "судьба камня"
- Айуол — Аёл "судьба мальчика"
- Айхаал — Айхал "радость"
- Айхаан — Айхан "ярость"
- Айчаан — Айчан "огонь"
- Айыы Сиэн — Айысян "Внук Божий", не путать Айсен или Айсэнь по-китайски означает "Природа Леса", Айсинь по-маньчжурски "Золото", Айзен буддийское имя "Бог Любви"
- Акыымы — Акымы "искра"
- Албаан — Албан "льстить и уговаривать"
- Алгый — Алгый "славный и благословенный"
- Алгыр — Алгыр "умный"
- Алтан/Алдын — Алдан/Алдын "заинтересованность"
- Амаан — Аман "улыбок"
- Аныы — Аны
- Аныс — Аныз
- Арбай — Арбай "кустарник"
- Арыйаан — Арыян
- Арылхан — Арылган
- Арчын — Арчын "герой"
- Аhыч — Ажыдж
- Аталамы — Аталамы "покровитель лошадей"
- Атырдьах — Атырджак "хан огня" или "солдат огня"
- Ахчанныр — Ахчаныр
- Баатыр/Боотур — Батыр/Ботур "богатырь"
- Баҕача — Багача
- Бадьый/Бадьээй — Баджый/Баджяй (Баджей)
- Байаҥ/Быйаҥ — Баянг/Быянг "великий богатство-посетитель"
- Байанай — Баянай "охотник-зверолов и рыбак"
- Байҕа — Байга
- Байдам — Байдам
- Байыылай — Баылай
- Балтуга — Балдуга
- Балунча — Балунджа
- Барахсан — Барахсан (любимый; охрана и защита)
- Баара5ай — Баарагай
- Бороон — Барон
- Ботоор — Батор "великий конюх имеется чепраки"
- Барылан — Барылан (богатство, имущество, знание)
- Биэбэй — Бябей (букв. "голубчик")
- Бойдой — Бойдой
- Бойдон — Бойдон
- Болторхой — Болдоргой "круглолицый"
- Бөчөөх — Бечёк (волчонок)
- Бырааскай — Быраскай
- Букдур — Букдур
- Булбудах — Булбудах
- Булгудах — Булгудах
- Булчут — Булчут "охотник"
- Бүлүhүт — Бюлюзют
- Бэҕэчаан — Бегечан
- Бэкичэл — Бекичел
- Бэргэн — Берген "меткий"
- Бэрт — Берт "доблестный"
- Быҕынас — Быгынас
- Быйман — Быйман
- Быйаман — Быяман "приумножение богатства"
- Быркиҥа — Быргинга
- Бырхаан — Бырган
- Бытык — Бытык
- Бытыхаан — Бытыхан
- Бычига — Бычыга
- Бэhэчаан — Бежечан
- Бэтэ — Бете
- Дабаан — Дабан "великий стремление"
- Дабыл — Дабыл
- Дабын — Дабын
- Дайан — Даян "легкий и бодрый"
- Далан — Далан "свобода"
- Далбар — Далбар "птенчик"
- Далбарай — Далбарай "белый жаворонок"
- Далдуй — Далдуй
- Дархаан — Дархан "великий кузнец"
- Добун — Добун "тяжелый и трудный"
- Дойдуса — Дойдуса "наделять землей, имеющий огонь, преданный и родоначальный человек"
- Долун — Долун "победитель, победа революции"
- Дохсун — Дохсун "удалой"
- Дуолан — Долан "громадный"
- Дүпсүн — Дюпсюн
- Дьаакып — Джакып
- Дьамух — Джамух
- Дьаҥы — Джангы
- Дьулустаан — Джулустан
- Дьулусхаан — Джулусхан
- Дьулуур — Джулур
- Дьулэй — Джулей "глухой"
- Дьурустаан — Джурустан "энергичный и настойчивый велик"
- Дьуон — Джон "счастья"
- Дэгудэр — Дегудер
- Дэлгэй — Делгей
- Дэлэгэй — Делегей "обеспеченный"
- Дэлэм — Делем
- Ийэрэнэй — Иереней
- Идьилл — Иддзилл
- Иргэн — Ирген
- Кардакас — Кардакас
- Кинтэй — Кинтей "надменный"
- Кудай — Кудай "вселенный"
- Кудук — Кудук "колодец"
- Куйкэй — Куйкей
- Кук Дьа — Кукджа
- Кукчан — Кукчан
- Кунай — Кунай
- Курчэхан — Курчехан
- Курэйаак — Куреяк
- Кустук — Кустук "боевый стрельба"
- Кустуктаан — Кустуктан "великий стрельба"
- Куобахай — Кобакай "заячник"
- Күндүл — Кюндюл "светлый"
- Күндүмэн — Кюндюмен "светлый и яркий"
- Күстээхэй — Кюстэкей "могучий"
- Күөрэгэй — Кёрегей "любимчик жаворонок"
- Күүтүмэй — Кютюмей "долгожданный"
- Кытаанах — Кыданах "крепкий"
- Кытахыы — Кытахы "большая деревянная чаша"
- Кытырэй — Кытырей
- Кэнчээри — Кенджери "новое поколение"
- Кэрэмэн — Керемен "добрый любимчик"
- Кэскил — Кескил "лучший будущий"
- Лаҥхы — Лангкы
- Мадан — Мадан
- Майдьаах — Майдях
- Манчаары — Манчары "осока" (от имени знаменитого в прошлом якутского народного героя 19 века).
- Маныка — Маныка
- Манылах — Манылах
- Мичил — Мичил "счастливая радость"
- Модун — Модун "мощный мужик"
- Молдьоҕор — Молджогор
- Мохсоҕол — Мохсогол "сокол"
- Мургун — Мургун
- Мүлдьү — Мюлджю
- Мэлдэхэ — Мелдеке
- Мунньан/Мынньан — Муньян/Мынджян (Мунньан Дархан)
- Мэник — Меник "шалун"
- Мэнҥэх — Менгек
- Намылга — Намылга
- Нуолан — Нолан "рассудительный спокойник")
- Нусэнэх — Нусенех
- Ньургун — Нюргун "славный герой"
- Ньургустаан — Нюргустан "великий герой"
- Одун — Одун "молить бога"
- Оҕоро — Огоро
- Ойээнэк — Оенек
- Ойогостур — Оёгостур
- Ойуун/Ойуунай — Оюн/Оюнай "шаман"
- Окос — Окос
- Окох — Окох
- Окуй — Окуй
- Омоҕой — Омогой (Омогой Бай)
- Онэх — Онех
- Оргуй — Оргуй
- Ордук — Ордук "лучший"
- Отэх — Отех
- Оттуй — Отуй
- Оччут — Оччут "сенокосчик"
- Өдүкэй — Одукей
- Өктөм — Октём "здоровый и крепкий"
- Өнөр — Онёр "зажиточный"
- Өркөн — Еркен
- Саарын — Сарын "тот, у кого развита нижняя часть тела, "дон-жуан", любимец женщин"
- Сайдам — Сайдам "способный, развитой"
- Саллаат — Салат "солдат"
- Сатал — Сатал
- Сахаяр — Танара (сокр.Сахаян тойоно
- Сандал — Сандал "чистый и свежий"
- Сандаман — Сандаман "Сандал"
- Саргын — Саргин "счастливый удачник"
- Силик — Силик
- Сөчүл — Сёчул
- Сулус — Сулус "звезда"
- Сулустаан — Сулустан "велика звезда"
- Сунхалыр — Сунхалыр
- Сүргэн — Сюрген
- Сүрүхаай — Сюрюкай
- Сырал — Сырал "тёплый и общительный"
- Сэргэх — Сергех "чуткий и осторожный"
- Тайбыыр — Тайбыр
- Талбан — Талбан
- Талыгыр — Талыгыр
- Талыман — Талыман
- Таман — Таман
- Тарбох — Тарбох
- Тарбыыр — Тарбыр
- Тархай — Тархай
- Тимир/Тымыр — Темир/Дымыр "желез" (от имени легендарного якутского правителя 17 века)
- Тимирэй/Дымырый — Темирей/Дымырый
- Тиит —Тиит
- Тобох — Тобох
- Тогурай — Тогурай
- Толбон — Толбон "светлый и яркий"
- Толлуман — Толуман "бесстрашный"
- Тонох — Тонох
- Тонэх — Тонех
- Тохтотой — Тохтотой
- Трэхаа — Трека
- Тыртык — Тырдык
- Туйгун — Туйгун
- Тукай — Тукай
- Тулуй — Тулуй "терпеливый"
- Тулуйхан — Тулуйхан
- Тускул — Тускул (см. Кэскил)
- Тускун — Тускун
- Туркун — Туркун
- Тумат — Тумат
- Түбэй — Тюбей
- Түбэк — Тюбек
- Түскүнн — Тюскюн
- Түмэн — Тумэн
- Тэбикэй — Тебикей
- Тэрикэ — Терике
- Уйгун — Уйгун "богатый"
- Уйгулаан — Уйгулан "великий богатый"
- Уйгу Быйан — Уйгубыян
- Уолан — Уолан "мальчик"
- Уолантай — Уолантай "юноша"
- Ураан — Уран "умелый, искусный, смекалистый"
- Урсун — Урсун
- Уруй — Уруй "радость и торжество"
- Усун — Усун
- Уххаан — Уккан "имеющий стремлений, охотно следующий за другим"
- Эччит — Эччит "мясоруб"
- Үргэл — Ургел "созвездие Плеяд"
- Ханбунча — Ханбунча
- Харах — Харах
- Харысхаан — Харысхан "защищающий кровь"
- Хатамаллай — Хатамаллай
- Хатан — Хатан
- Хойуутан — Хоютан
- Холүсүк — Холюсюк
- Хомус — Хомус "тростник"
- Хомусүк — Хомусюк
- Хомустаан — Хомустан (см. Хомус)
- Хорула — Хорула
- Хорсун — Хорсун "отважный"
- Хотой — Хотой "орел"
- Хоһуун — Хожун "трудолюбивый, смелый"
- Хырсын — Хырсын
- Хэрэл — Херел
- Чаҕыл — Чагыл
- Чакыл — Чакыл
- Чокон — Чокон
- Чоррун — Чорун "резкий и грубый"
- Эллэй — Элляй (Эллэй Боотур)
- Эргис — Эргис (от имени одного из мифических богатырей - Эргиса, также означает «вертящийся», «энергичный»)
- Эрилик — Эрилик
- Эркин — Эргин "честный"
- Эрхаан — Эрган "мужик")
- Эрчим — Эрчим "энергичный"
- Эрчимэн — Эрчимен "великий мужик"
- Эрэл — Эрел "старший мужик"
- Эчинэй — Эчиней
- Эчинэк — Эчинек
Примечания
- Якутские имена (недоступная ссылка). Дата обращения: 27 июля 2016. Архивировано 17 августа 2016 года.
- Закон Республики Саха (Якутия) от 25 апреля 2012 года №1031-IV "О присвоении фамилии и отчества ребенку в соответствии с якутскими национальными обычаями при государственной регистрации рождения" . Российская газета. Дата обращения: 27 июля 2016.